Imprimir esta página

Suplementos especiales

“La granizada y la helada afecta la producción”

Darío Toledo, Comunidad Pistapampa: “La cosecha de este año ha sido más o menos, en algunas parcelas está bien no más; la granizada se lo ha llevado, después de la granizada la helada ya también, no hay mucha papa pero hay para sobrevivir. El año pasado no había nada, sequía total era. Este año más o menos pero no hay grano, haba, trigo. Las cosechas aquí no son seguras, si no hay helada, la sequía ya también. Por eso muchos estamos migrando las comunidades, Norte Potosí se están vaciando poco a poco.

De la predicción climatológica yo no sé, los abuelos sabían bien, miraban al cielo, este año va estar bien decían, va llover, no va  a llover decían; sabían pues. Yo viendo a mis compañeros no más siembro”.

“Papa waliq kasarqa parañataq t´ikasaptin chinkarparin”

Pascual Gallego, comunidad Pupusiri Uno, Ayllu Aymaya (Uncía): “Kunan wata tumpita kusalla cosechaqa, qayna wata mana parapunchu, ancha pisi karqa, kunan watapis waliq kasarqa parañataq t´ikasaptin chinkarparin, niraq papa yaykusaptin ch´akirpapun, chanta watiq yaykullantaq niña recuperay atinichu. Kaypi puqun papa, lisas, habas, arvejas, granos, avena tukuynin fracasarparin para chinkaptin, papa t´ika kasaptin paraqa chinkarpapun, chaymanta granizo t’akarparichillantaq, q’ala pampalla karqa, yurasqa libre waqanapaqpuni, chaymanta watiqmanta paraykurin, chay kutirichillantaq, muju manapuni kanchu, watiqmanta rantillasaykutaqcha”.

“Phuyu nirqapuni qhipata para jamunanta”

“Ñuqa qhawarini 1, 2 y 3 agostopi, chaypi yachakun, phuyu lluqsimun kimsantin p’unchayta (navidadpaq, carnavalpaq, tata cuaresmapaq) Qayna wata mana phuyu karqachu, mana paranqachu ninapacha, nuqa purichirqani phuyuta, ch´akipuni karqa, último 4 de agosto p’unchayllaña phuyu lluqsimun, chaycha qhipata para karqa, chinkarqa mana tiemponpi pararqachu”. Tukun parlayninta tata Pascual Gallego.

“Kunanqa tiempo q’ala sayk’usqa”

Francisco Poma Canaviri, Comunidad Maraca (Uncía), Corregidor Titular de Ayllu Qharacha, Provincia Bustillos: “Ayllu Qharachaqa iskay parte, pata sector, ura sector. Cosechaqa mana igualchu, tarpunamanta dependen, tarpuyta aciertayku chayqa kusata puqun, tarpuyta adivinallanchik chayqa mana waliqchu. Unayqa kusa karqa, ñawpaq tarpuy, chawpi tarpuy,  qhipa tarpuy apaykacharqayku, agosto killapi phuyuta qhawariytawan . Kunan phuyupis manaña yachanchu, tiempo q’ala sayk’usqa. Kunan wata (ciclo agrícola 2016-2017) pata sectorpi puquykuna kusalla qayna watamanta nisqaqa, qayna wata mana karqachu, astawan kusa kanman karqa, qhasa qhasaykapun chayrayku pisiyarin, uk 90% uqhariyku.

“Ura sectorpi pisita uqharikunku”

“Ura sectorpitaqri ancha llakiy cosechaqa, t’ikasaptinpuni granizada chayarpamun,  chay jawa un 20%llata uqharinku, avenata, habasta, cebada, grano, trigo ñak’arirpachin, sunqu nanay karqa. Autoridadespaq  astawan llakiy, nuqayku mask’anayku gobernadormanta yanapasta, fotosta urqhuspa apachiyku, yanapa ancha pisi, wakin achkha wawasniyuq kanku chaykunapaq astawan llakiy”.

Visto 2156 veces Modificado por última vez en Jueves, 28 Diciembre 2017 15:48
Compartir esa articulo

Sobre el Autor

CENDA

CENDA es una institución sin fines de lucro que acompaña las estrategias propias de manejo y control del territorio y recursos naturales. Comparte nuestros contenidos y síguenos en nuestras redes sociales para estar al tanto de nuestras actividades.

Sitio Web: cenda.org/joomla30
Inicia sesión para enviar comentarios