Imprimir esta página

Suplementos especiales

TIEMPO QHAWARIY  Región Norte Potosí: Kay Norte Potosí comunidadespi tiyan may chhika warmi runas, qhari runas, waynuchus, kuraq runakuna tiempo sumaqta qhawarinku, paykuna sapa wata señasta ñawirinku, señaswan parlarinku, imaynataq kay wata tarpuykuna kannanpaq, paras imayna kanqa, chayman jina jallp'ata puquchinankupaq. Kay kuti riqsirina kay yachaq runakunata, paykuna pasaq 2019 wata tiempota waturikurqanku, octubremanta 2019 tarpurinankupaq, kay 2020 cosecha kananpaq.

 

---------------------------------------

TESTIMONIOS – NORTE POTOSÍ

 

Atuqpis pisiyan, manaña waqapta uyarinichu

 

Predicción 2019 suplemento Víctor Bernabé Colque N.P

 

Víctor Bernabé Colque, 60 años (Kayastiya, Prov. Charcas Norte Potosí): “Ñawpa runas qhawaq kanku, nuqa mana ancha purichinichu. Kay lomaranapiqa ñawpaq tarpuna, 10 de octubre chayta tarpuykuña. Uraranaspi qhipata tarpuna, q’uñi chaypiqa ratu rin, Todos Santospaq semana kachkaptin. Alturapi, jaqay mantapi papata qhasaykun, kutirichkan.

Wasapi churayku grano, trigo, sara, arvejas. Tukuy jallp’as temporal kaypiqa, alturasmanña papata tarpuq riyku. Atuq pisiyan, mana waqapta uyarinichu, envenenanku, llamasta, ovejasta mikhukapuqtin. Kaypiqa manaña qhawasankuchu, tiempo cambiachkanña.

Ñawpa tatas qhawaq kanku, kunanri wawakuna llaqtasman ripunku. tarpullaykutaq. Kay wata qhipata wayrarqa, qhipallata tarpuna kanqa, kimsatapuni tarpuyku”.

 

Allqamari papa tarpusaptinchik tiyaykamun chayqa, mana puqunchu

 

Predicción 2019 suplemento Donato Condori Berenguela

 

Donato Condori Estalla, 43 años (Berenguela-Norte Potosí): “Tarpunapaq cabrillata, wayrata, phuyuta qhawariyku. Sumaqta wayran, sumaqta grupo, grupo jamun chayqa, sumaqllataq para, mayo junio, agosto killapi uramanta jamunan tiyan (Norte), patasmanta (Sud) chayqa mana waliqchu, qhasa wayra chayqa, mana waliq puqunanpaq, granizadas, qhasas kananapaq. Sinchita wayramun chayqa, loco paraspaq, allillawan wayramun chayqa, waliq paritaspaq. Lomaspi kallantaq rumisitus jallp’a ukhupi, patanman qhusqurichkan chayqa waliq, chay qhusqu rumita taparan chayqa sumaq wata ninku, mana taparan chayqa, ‘uy q’aymalla kachkan kay tiempoqa’ ninku, kay wataqa chawpi, qhipa waliq kanqa ninku.

Tarpuy tiempopi Allqamarita qhawallankutaq, tarpuchkaptiyki, papa surk’aykunki, samariypi tiyaykamun chayqa, papa mana puqunchu, chay khuritu sumaq yachan. Santiago (25 de julio) domingoman chayan chayqa waliq, particularman chayan mana waliqchu, t’uqyan (relámpagos) saqra wata kanqa ninku”.

 

Durazno papawan maqanakun, sumaqta puqun chayqa papa pisi puqun

 

Predicción 2019 suplemento Alejandrina Mamani Chiw

 

Alejandrina Mamani Suturi, 61 años Ch’w-Norte Potosí): “Manaña wayra kanchu, pisi cosecha pisichá kanqa, parapuni pisi kachkan, Agostopi 1 phuyu ma karqachu, 2, 3 pisi phuyu karqa, qhipa watacha kanqa, papata qhipata tarpuyku. Durazno papawan maqanakun, durazno sumaqta puqun chayqa, papa pisi puqun. Papa, habas vendenapaq, uqa, churaniña. Pali, sak’anpaya, imilla, arveja wayk’unallapaq, Papata wanituyuqta tarpuyku, aswan misk’i, químicoyukri jaya. Tiempo qhawayta abuelitay parlaq, nuqa uyariq kani, mana qunqanichu, jóvenes estudiayllapiña, manaña interés kanchu, yanapakuq jamunku. Tiempo cambian, kunanqa ratulla puquspa jinapun, llullultasina mikhunchis, sumaqta paraq”.

 

“Chawpi wata kay wata kanqa, phuyu, muña, atuq, cabrilla willawayku”

 

Predicción 2019 suplemento Anastacio Saca Peñarruna

 

Anastasio Saca Peñarruna, 55 años (Cayocayo-Prov. Rafael Bustillo, Norte Potosí): “Kay wata chawpi wata kanqa, muña chayta willawayku, Atuq ch’uwitata waqan, chaytaq sumaq watapaq, phuyumanta agostopi 1 ñawpaq tarpuypaq, 2 chawpi tarpuypaq, 3 qhipa tarpuypaq. Kay wata 1 mana phuyu kanchu, 2 uchhika phuyus lluqsimun, chawpi watapaq, tarpuchkayku ni ancha ñawpa, ni ancha qhipa, chayta reunionespi parlarirqayku. Cabrilla puqtitupacha, qutitu lluqsimun chayqa, sumaq wata, t’aka t’aka lluqsimun chayqa mana waliq watachu, kay wata qutitulla karqa. Tiempo cambian, ñawpataqa qhasapis aswanta qhasaq, kunanqa manaña, lugarniypiqa mana kaqchu jatun t’ola, tumpa tumpa, chinchirkuna”

 

“Cabrilla qhawani, opapacha mana allinchu lluqsimun”

 

Predicción 2019 suplemento Martín choque

 

Martín Choque, Kuraq Mallku-FAOI-NP (Suyu Charka Qhara Qhara Norte Potosí): “1 y 2 de agosto mana phuyu lluqsirqachu, 3 tunpas phuyus lluqsimun, chay nin qhipa wata kanqa.

Qhiwayllu qhipata t’ikasarqa, chayrayku qhipallata tarpuni. Papa tarpuni, cebada, oca, habas jatuchisña kachkan. Qhipa tarpusqa sumaq kanqa. Tiempo qhawaymantaqa unaymantaña abuelos yachachiwayku. Kay tiempoqa manaña abono químico churakunñachu, oveja, llama wanuta churayku. Abono quimicowan jaya papaqa puqun, fumiqayku sach’asmanta wakichispa, llajapaq jaya sach’as laqhi, ace, jabon t’impuchiyku, ni ima khuru chimpanchu.”

 

Kay tukuy YACHAYNINKU lluqsimun Suplemento Especial jina periódico "Conosur Ñawpaqman" nisqapi, Nº 173 yupaypi, Noviembre/Diciembre 2019 watapi.

CENDA - 2020

Jr.

Visto 1208 veces Modificado por última vez en Lunes, 17 Agosto 2020 22:23
Compartir esa articulo

Sobre el Autor

CENDA

CENDA es una institución sin fines de lucro que acompaña las estrategias propias de manejo y control del territorio y recursos naturales. Comparte nuestros contenidos y síguenos en nuestras redes sociales para estar al tanto de nuestras actividades.

Sitio Web: cenda.org/joomla30
Inicia sesión para enviar comentarios