Acompañando las estrategias propias de manejo, control del territorio y los recursos naturales

Periodico Conosur

QHICHWA QALLUMANTA: 21, 22 p’unchay tarpuy killapi jamawt’akuna qutucharikurqanku, Jamawt`a Kunawan Iskay kaq Tinkuy sutiyuq (2do Encuentro de Sabios, Sabias y la celebración del Quya Raymi). Yachayninkuta tukuy kaqkunaman riqsichirqanku, mink’ariptinku IPELC, CENAQ ima, Ucureña, Cliza llaqtapi, Cochabamba departamentopi Maypichus YACHAQKUNA Cochabamba, Potosí, Chuquisaca departamentosmanta yachayninkuta jampi qhurakunamanta, millumanta, awaymanta, takiymanta, qhaquymanta, q’uwamanta ima rikuchirqanku.

CÑ 181 ILCQ Jampi Qhuras Ayopaya

Ayopaya jampirikuna Cliza llaqtapi yachayninkuta thallichkanku

 

Tata Gualberto Quispe ILCQmanta nin: “Qhichwa sunquyuq, qhichwa yuyayniyuq, qhichwa simiyuq kachunku, mana p’inqakuspa, kawsachichunku kay kawsayninchikta, ruwayninchikta, yachayninchikta apaykachachunku.

 

CÑ 181 ILCQ tata gualberto

 

Jatun inca tatakuna kawsasaptinkuqa tawa raymikuna karqa: Inti Raymi, Qhapaq Raymi, Quya Raymi, Pacha Puquy Raymi. Chay raymikunalla tiyapuwarqanchik, Españoles chayamuspa, tukuy chay kawsayninchikta thuñirqanku, chinkachirqanku, k’uchuncharqanku, kunantaq watiqmanta yuyarichkanchik, sunqunchik qhallallarichkan, kawsayninchikta tarikapunapaq”.

 

“Jampikuna jallp'a patapi puqun, chaywan jampikuna”

CÑ 181 ILCQ delegado de Potosi jampiri

 

Jampiri, Casto Velásquez, municipio Mojocoya, Chuquisacamanta: “Yachayniyuq kanchis, jampikuna jallp’a patapi puqun, chaywan jampikunapaq. Nuqata unqusqas a veces wasipi junt’a suyawanku, tukuy ima unquyta thañichini. Jampiristaqa doctores mana valechiwanchikchu, chay tumpa llakiy. Unqusqa ch’uwitata willakunan tiyan, chayman jina jampita wakichinapaq. Kay wakichisqa mal de higadopaq, simi jayalla, q’apan, t’impuchispa 5 minutos, kimsa kutita uk p’unchaypi upyana, ruwasqa llantén, karkeja, payco, qhana, alcachofa.

 

Víctor Mamani, Ayopayamanta: “Jampi qhurakunamanta parlarinachik, yachani abuelosmantapacha, nuqa unquptiypis kay jampi qhuraswan jampiwasqanku, willarisaq imapaqtaq sapa qhura. Yachani pampa qhurakunamanta, sach’a qhura jampismanta ima, paray tiempopi qhurataqa uqharina.

CÑ 181 ILCQ Tata Victor

Kay ukri, warmis, qharis jump’i jump’i bañakunchis í, chaypi llawarninchik chhuchulliyan tumpitata, llawar qhuluyan, kay jampi chayta llawarta purichin, killapi thañin, kayman yaykun, salviya, llantén, sara phuñi muruch’i saramanta, manzanilla, chinchimaylla, sara phuñi achkaman yaykun, payqa tukun cuerpota purifican”.

 

“Jampi qhurakunaqa qhapaq kayninchik”

 

Eulogio Choque, Médico Naturista: “Ayllu Sacanimanta, provincia Alonzo de Ibáñez, Norte Potosímanta kani. Nuqa iskay chunka (20) wata kuraqtaña llank’achkani, chunka tawayuq (14) wataymantapacha kaypi runa jampispa llank’ani.

Ñawpataqa mana kaqchu, análisis ni ima qhawanapaq unquykunamantaqa, sillupi yuraqsitu tiyan, chayllata qhawaq kanku, iskaynin makipi, paña makipi, lluq’i makipi ima.

 

CÑ 181 ILCQ Eloy mirando mano

 

Jampi qhurawan jampiyqa, may waliq, ojalá gobiernos yanapankuman runata chaypi, jampi qhurakunaqa mana ukhunchiktaqa unquchinchu, aswataqa thañichin. Yachana apaykachayta, manataq may chhikasta qhurataqa churanallachu.

 

  1. Mama ruk’ana, machu ruk’anapi; wisata, ch’unchulakunata qhawanchik, mana chay yuraqsitu kanman chayqa, ima unquyllapis chaypi kachkan.
  2. T’uksiq ruk’anapiqa; llawar ukhunchikpi purisqanta qhawanchik, ima quluchu kachkanman, ch’ichichu llawar chaykunata.
  3. Chawpi ruk’ana; sumaq mikhusqachus kachkanchik, chayta willakun, manachaq llawch’ichus ukhunchik kachkan, ima vitaminas pisichkanman calcio, fosforo, hierro chayta willawanchik.
  4. Siwi ruk’ana, chaypi lurunmanta, pulmonesmata willawanchik, ima nanay chaypi rikhuriptin, willakun, jisp’ay t’ipi, ch’uqu imallapis.
  5.  Juch’uy ruk’ana; aparato reproductorta warmipi, qharipi chayta willan, matrizmanta, próstata mana sanu kaptin.

 

CÑ 181 Mano diagnóstica

 

 

Jr.

 

Visto 1129 veces Modificado por última vez en Lunes, 05 Junio 2023 17:08
Compartir esa articulo

Sobre el Autor

CENDA

CENDA es una institución sin fines de lucro que acompaña las estrategias propias de manejo y control del territorio y recursos naturales. Comparte nuestros contenidos y síguenos en nuestras redes sociales para estar al tanto de nuestras actividades.

Sitio Web: cenda.org/joomla30
Inicia sesión para enviar comentarios